Senioren zoeken woonvormen met ontmoeting
zes principes voor het ontwerp
Senioren zoeken naar nieuwe woonvormen waar zij met anderen kunnen wonen en aanspraak hebben. Het kan eenzaamheid tegengaan en bijdragen aan de gezondheid en vitaliteit. Het is dan ook raadzaam om rekening te houden met deze behoefte, bij het ontwerp van de woningen, routes en collectieve ruimtes. Zowel woningcorporaties als architecten zoeken naar doordachte ontwerpen waarmee ontmoeting kan plaatsvinden rond het wonen in geclusterde woonvormen.
Tijmen Kuyper en Philip Krabbendam van CoWonen, adviesbureau voor het ontwerpen van collectieve woonvormen, stellen dat er nog een wereld te winnen valt bij het ontwerpen van geclusterde woonprojecten. Kuyper: “Het is essentieel om te begrijpen dat ontmoeting veel meer is dan simpelweg een ontmoetingsruimte met activiteiten. Architecten zijn vaak nog onvoldoende thuis in het ontwerpen voor ontmoeten in geclusterde woonvormen. We zien dat de opleidingen bouwkunde hier langzaamaan aandacht aan gaan besteden, maar de meeste architecten zijn er niet in geschoold.” Ook woningcorporaties zijn zoekende. Met de opdracht om 40.000 geclusterde woningen voor senioren te realiseren, komen er allerlei vragen op: wat kun je meegeven in een programma van eisen? En hoe kun je de kansen tot ontmoeting verbeteren in de bestaande bouw?
Zes basisprincipes voor ontwerp voorzieningen
Krabbendam en Kuyper stelden zes basisprincipes vast die mensen kunnen helpen bij het opstellen van een programma van eisen voor een woongebouwwaar wordt ingezet op ontmoeting. “Denk bijvoorbeeld aan eigenaarschap. Als je het gevoel hebt dat een ruimte ook deels van jou is, dan ga je ervoor zorgen”, zegt Kuyper. “Een ander principe is privacy: als er geen plek is waar je je veilig kunt terugtrekken, dan werkt gemeenschappelijkheid niet. Je kunt niet de hele tijd on stage zijn. De principes kunnen ook helpen bij het analyseren waarom ontmoeting in een gebouw niet tot stand komen.”
De zes basisprincipes voor ontwerpen van ontmoeting en gedeelde voorzieningen
Privacy
Privacy is controle over openbaarheid en als daar niet goed voor ontworpen wordt, trekt men zich volledig terug: de privacy paradox.Eigenaarschap
Het ontwerp en het proces moet de ruimte bieden aan bewoners om het zich deels toe te eigenen. Dan gaan mensen er zelf sociaal en fysiek zorg voor dragen.Sociale schaalniveaus
Collectief en privé is niet iets binairs, maar is een spectrum van sociale schaalniveaus waar openbaarheid en eigenaarschap verschillen. Niet elke woonactiviteit past op elk schaalniveau.Spontane interactie
De terloopse ontmoeting wordt vaak voor lief genomen. Hiervoor is goed ontwerp van routes en overgangszones veel belangrijker dan een ‘ontmoetingsruimte’.Geplande interactie
Geprogrammeerde ontmoeting met een agendapunt. Hiervoor kan een hoge kwaliteit ontmoetingsruimte wel uitkomst bieden.Sociale continuïteit
Goede banden hebben veel tijd nodig om te ontstaan. Als er een groot verloop is in bewoners dan worden banden minder waardevol.
Werk met sociale schaalniveaus
Krabbendam is in zijn proefschrift ‘Betrokkenheid’ dieper ingegaan op sociale schaalniveaus. “In een gebouw is een opbouw in schalen wenselijk, dit voorkomt ook een harde scheiding tussen privé en openbaar. Die schaalniveaus maken het mogelijk om als individu, en daarnaast ook als cluster en als project, tot je recht te kunnen komen. Het zorgt voor inbedding van het individu in de sociale context. Wat vaak misgaat bij het ontwikkelen van gezamenlijke ruimtes is de omvang ervan. Dan kunnen zestien personen een keuken gebruiken of 50 huishoudens een wasmachineruimte. Dat werkt vaak niet. Per activiteit is het belangrijk om te bepalen welke intimiteit nodig is, en welk schaalniveau daarvoor in aanmerking komt. Tegelijkertijd leidt het werken met meer niveaus er ook toe dat mensen hun tijd moeten verdelen over privé, cluster, project en buurt. Er zit dus wel een grens aan het aantal niveaus versterkend werkt voor de sociale cohesie. Als het er teveel worden, moet je je tijd over teveel schalen verdelen.”
Excursie naar Zorgzaam dorp Eersel
Op maandag 7 oktober 2024 organiseert Het Juiste Thuis een excursie naar de zorgzame gemeenschap Eersel. Wil je hier ook bij aanwezig zijn? Meld je dan nu aan!
juni 2024