In gesprek met ... Corrie van Brenk en Els van Daal
Het ongezouten, maar eerlijke verhaal over oud worden en hoe je daarmee moet dealen
Een thuis waarin je je fijn voelt en veilig. Dat wil iedereen. Maar zo’n plek vinden, of houden wordt steeds moeilijker. ‘Het juiste thuis’ is een schaars goed. Over hoe daarmee om te gaan, gaat een reeks interviews. Deze keer met Els van Daal en Corrie van Brenk van Senioren Brabant-Zeeland (voorheen KBO). Binnen de grootste vereniging van ons land is het hun missie jongere ouderen zo ver te krijgen dat ze er tijdig voor zorgen 'oude dag-proof' te zijn.
door Corrie de Leeuw, verslaggever Het Juiste Thuis
Bij dat 'oude dag-bewustzijn' gaat het dan niet alleen over de geschiktheid van de woning, maar net zo goed over wat Corrie van Brenk en Els van Daal 'het sociaal pensioen' noemen. En dat is te vinden in de woongemeenschap en het sociaal netwerk.
Els van Daal organiseerde bij de Brabantse KBO-tak al 90 (!) bijeenkomsten 'Toekomstig wonen begint NU' waarin aan deze bewustwording gewerkt werd. De aanpak sloeg zo aan dat besloten werd om die te verbreden tot de vier provincies waarin Senioren Netwerk actief is (Zeeland, Brabant, Limburg, Overijssel). Corrie van Brenk is projectleider van dit KBO-brede initiatief 'Senioren zelf aan zet'.
De landelijke overheid gaf er 1,5 miljoen euro subsidie voor en het project loopt in ieder geval nog tot eind van dit jaar.
KBO-leden en niet-KBO leden, iedereen is welkom
Inmiddels zijn er 50 van die bijeenkomsten 'Senioren zelf aan zet; praat vandaag over morgen' geweest met in totaal 4.000 deelnemers. KBO-leden en niet-KBO-leden, iedereen is welkom. Bijzonder: het gaat om een reeks van vier bijeenkomsten en die reeks wordt ook massaal tot het einde gevolgd. Ook bijzonder: na bijna iedere reeks melden zich nieuwe KBO-leden aan.
Bewustworden is vaak het gevolg van een schok. En dat is ook precies wat Els van Daal in bijeenkomst nummer 1 beoogt: ,,Ik geef ze in drie kwartier het bikkelharde, ongezouten, maar eerlijke verhaal. Zodat iedereen goed schrikt." Ze vertelt over de enorm groeiende toename van het aantal kwetsbare ouderen; het infarct binnen de zorg door het steeds groter tekort aan personeel; het kleiner worden van de groep mantelzorgers en het volstrekt ontoereikende aantal kleinere, seniorenwoningen. Els van Daal: ,,Dan zie ik bijvoorbeeld vier dames aan een tafeltje. En dan zeg ik: De komende jaren krijgt een van jullie dementie. Alleenstaand en dan dementie krijgen. Denk daarover na."
“En dan zeg ik: De komende jaren krijgt een van jullie dementie. Alleenstaand en dan dementie krijgen. Denk daarover na.”
Tijdens die eerste bijeenkomst krijgen groepjes bezoekers een voorbeeld uit de praktijk van alle dag voorgelegd. Bijvoorbeeld: Je woont alleen. Op een dag val je en breek je je been. Wat nu? Leef je in in die situatie. Wat als het jou overkomt? Kan je jezelf aankleden? Koken? Online boodschappen bestellen? Naar boven, naar je slaapkamer? En als je dat niet kan, is er iemand die je kan bellen? En zo niet, wat dan?
Van Daal: ,,Je ziet ze in die groepjes samen zoeken naar oplossingen, maar ook vragen formuleren waarop ze de antwoorden niet weten. En dat is goed, ik zeg altijd: Ik hoop dat jullie met meer vragen naar huis gaan dan toen je hier naartoe kwam. Dat is bewustwording."
Alert zijn op kansen
Wie zich bewust is van de problematiek, is alert op kansen. Zo ook als het gaat om wonen. De tweede bijeenkomst gaat daarover. Blijf ik wonen waar ik woon of verhuis ik? Heeft iedereen zich eigenlijk wel ingeschreven bij een woningbouwvereniging, voor 'je weet maar nooit'? Zijn we alert op kansen die zich voordoen?
Els van Daal komt met voorbeelden: het echtpaar -woonachtig in het buitengebied- dat naar aanleiding van deze bijeenkomst eindelijk met elkaar het gesprek aanging dat ze steeds maar niet voerden. Omdat ze diep van binnen wel wisten: we willen allebei iets anders (hij: een appartement; zij: blijven vanwege de tuin). Maar ze kwamen er samen wel degelijk uit. Of: de vrouw die toch maar een optie nam op het senioren-nieuwbouwcomplex in de stad en die kort daarna haar man verloor. Nu woont ze verdrietig maar toch ook gelukkig en niet eenzaam op 'een gouden plek': Het allerlaatste nieuwbouw-appartement was het hare.
Els: ,,Mensen denken vaak: als het zo ver is, zien we wel. Dan kan het zijn dat ze te laat zijn. Beter is het om nu dingen uit te zoeken." En Corrie: ,,Natuurlijk, als het mis gaat zal je heus wel opgeraapt worden. Maar daarna kan je dus wel de regie kwijt zijn."
Steeds meer hulpmiddelen
De derde bijeenkomst staat in het teken van zorg. Aan de ene kant de professionele zorg: wat kan je nog van de professionele zorg verwachten? Nou ja, steeds minder dus, zo is de keiharde realiteit. En aan de andere kant de informele zorg: wat is er beschikbaar op dat vlak, hoe zoek je dat uit en welke hulpmiddelen zijn er? Het antwoord op die laatste vraag is: steeds meer. Maar ook komt aan de orde: wat kan je zelf eigenlijk betekenen voor anderen en hoe belangrijk en fijn is dit?
In de vierde bijeenkomst komen de lokale zorg-wethouder, de wethouder wonen en de ambtelijke rechterhand aan het woord. Want de ene gemeente is de andere niet. Zo zijn er gemeenten waar de beleidsterreinen wonen en zorg -zeker als het om senioren gaat- al intens samenwerken, maar ook gemeenten waarin dat nog amper het geval is.
‘De toekomst van de zorg is thuis’
Corrie van Brenk: ,,Natuurlijk, als het even kan is de derde levensfase er een van genieten. Een gouden tijd. Maar dus ook een tijd waarin nagedacht moet worden over de kwetsbare fase die er aan komt. Want de toekomst van de zorg is thuis. Oplossingen vanuit de professionele zorg die er nu nog zijn, zijn er dan niet meer. Ouderen tijdig bewust maken zodat ze de regie kunnen nemen, dat is het streven van Els en mij. niet praten over ouderen, maar met. Mensen in de derde levensfase er van overtuigen dat ze hun vitaliteit gebruiken om na te denken over hoe het later moet en over wat ze daarvoor nodig hebben."
Oh, en ze wil nog wat kwijt. Want ondanks de indringende boodschap van de bijeenkomstenreeks, is de sfeer er dus wel heel prettig: ,,De saamhorigheid en de gesprekken die aan de tafels met elkaar gevoerd worden, zijn warm en waardevol. Mensen willen ook echt samen de uitdagingen aangaan en naar elkaar omkijken. Je hoort reacties als: Natuurlijk kom ik je ophalen als je wat mankeert, dan gaan we samen."
Ons kent ons en zorgt voor elkaar
Els van Daal is bijna 67. En dat betekent: bijna met pensioen. En wat houdt dat dan concreet in voor deze actieve en gedreven vrouw in de derde levensfase? Nou, geen verhuisplannen dus. Ze woont in een klein Brabants dorp in het Land van Cuijk. Oke, voorzieningen als een restaurant, een bioscoop of een station zijn er niet. Zelfs een supermarkt ontbreekt.
Maar met het sociaal pensioen is het helemaal in orde. Ons kent ons en zorgt voor elkaar in het dorp van Els. En de woning? Die is al aangepast op een oude dag als traplopen mogelijk een probleem wordt en een rollator of rolstoel onmisbaar.
‘Ik vind de rol die ik heb veel te leuk’
En qua werk? Tsja, daar is wel enige toelichting vereist: ,,Het is natuurlijk wel zonde als ik mijn kennis op dit vlak niet meer zou kunnen inzetten. Trouwens, ik vind de rol die ik heb ook veel te leuk. Er zijn inmiddels mensen ingewerkt die het professioneel van mij overnemen, maar als vrijwilliger wil ik mij blijven inzetten."
Een vrijwilliger die professioneel werk doet voor de KBO? ,,Oh jazeker", zegt Els, ,,binnen onze vereniging zijn gepensioneerde notarissen, juristen, adviseurs en nog veel meer andere vakkundigen actief. Allemaal op vrijwillige basis. En als zoveel leden zich onbezoldigd inzetten, dan kan ik toch niet achterblijven?"
Corrie van Brenk (links) en Els van Daal in het kantoor van Senioren Brabant-Zeeland in Den Bosch
januari 2025